OYA KENTİ
MEŞHUR GÖNEN OYALARI
OYACILIĞIN TARİHİ SÜRECİ
Oyacılığın Gönen'de ne zaman başladığı kesin bir tarih olarak bilinemiyor, hiçbir kaynakta da rastlanılamadı.Gönen'in yerlisi eski kuşak ninelerden edinilen bilgilere göre; 1880'li yıllardan sonra oyanın; giyim eşyaları başta olmak üzere ev eşyası ve çeyizlikler için yapıldığı söylenmektedir. 1950'li yıllardan sonra, zengin aileye mensup kadınlar, üzerlerinde ve evlerinde süs eşyası olarak kullanmak üzere, dar gelirli kadınlara ücret karşılığı siparişle koza ipliği ile oya yaptırdıkları, bu işten gelir elde edilmesi üzerine 1969'lı yıllarla birlikte Gönen’in pazarı olan salı günleri çarşının belli bir yerinde sabah erken saatlerden öğle saatlerine kadar gerçekleşen oya alış - verişlerinin yapıldığı bir oya pazarının da kurulmasıyla birlikte; oya resmen ticari alış veriş malzemesi haline gelmiştir. Oyayı yapanlar yaptıkları oyayı hem süs eşyası olarak evlerinde, çeyizlerinde, kendi üzerlerinde kullanıyorlar ve hem de daha fazla üretip satarak aile bütçelerine önemli miktarda ekonomik bir gelir elde ediyorlar.
İĞNE OYASI NEDİR ?
Turistik el sanatları grubuna giren ev ve süs eşyası türünden, takı ve süs amacıyla ağırlıklı olarak hanımlar tarafından kullanılan estetik ve sanatsal özelliklere sahip bir eşya türüdür.Oyacılık ve özellikle oya yapımı çok ince ve narin bir el işleri sanatıdır. Süs eşyası olmanın ve kullanmanın da yanı sıra ekonomik getirisi de olduğu için sanat ile birlikte ticari bir iş kolu haline de getirilerek yaygınlaştırılmış, Gönen’li binlerce hanım tarafından en ince ayrıntılarına kadar öğrenilmiş ve üzerinde uzmanlaşılmış olan bir sanat, meslek ve iş türüdür diye tanımlayabiliriz.
Oya için, Gönen’li hanımların el emeği, göz nuru ve büyük bir sabırla nakış nakış işleyip dokudukları bir şaheserdir diyebiliriz.
Oya için, Gönen’li hanımların el emeği, göz nuru ve büyük bir sabırla nakış nakış işleyip dokudukları bir şaheserdir diyebiliriz.
Oya yapımı çok önemli bir sanat dalı; ve onu ruhuyla, zarafetiyle, hassasiyeti ve engin sabrı sayesinde, iğnesinin ucuyla ilmik ilmik işleyen kişiyi de bir sanatkar olarak adlandırabiliriz.Onu yani oyayı değerli görerek yüklü paralar vererek satın alıp; üzerinde, ev ve işyerinde değerlendirmesini ve kullanmasını bilen kişileri de, emeğe ve sanata değer veren, sanattan anlayan, sanatın yaşatılmasına ve yaygınlaştırılmasına destek olan, dünya güzelliklerini yaşamasını bilen ender ve naif kişiler olarak tanımlayabiliriz.
OYANIN TEKNİK ÖZELLİKLERİ
Filoş iplikle ve iğne ile yapılır. Uzun ömürlüdür, yırtılmaz, sökülmez ve kolay eskimez. Yıkandığında buruşmaz, kendini çekmez, ütü istemez.
OYA NERELERDE KULLANILIR
Hanımlar başörtüsü, namaz örtüsü ve bu örtülere farklı bir güzellik ve estetiklik verilmesinde kullanırlar.Evlerdeki sehpa, masa, vitrin başta olmak üzere çeşitli eşyalar üzerinde süs ve örtü malzemesi olarak kullanılır. İşyerlerinde sehpa, masa, bilgisayar türünde çeşitli mobilyalar ve eşyalar üzerinde kullanılır.Yastık kenarları, yatak odası takımı üzeri ve havlu kenarlarında süs malzemesi olarak kullanılır.Duvarlarda veya vitrinlerde askı ve sergi halinde görüntü malzemesi olarak kullanılır.Genç kızlar çeyiz eşyası olarak kullanırlar.
GÜNÜMÜZDEKİ OYACILIK
Günümüzde oyacılık sektörü oldukça gelişmiş bir düzeyde bulunmaktadır. Şimdilik ülke dışına ihracatı yapılamamakla birlikte, ülke içi çeşitli pazarlara toptan olarak mal ulaştıran ve ilçe ekonomisine büyük canlılık ve akış getiren oya tüccarlarının da rol aldığı büyük potansiyelli bir ticari sektör olarak karşımıza çıkmıştır.
Günümüz 2006 yılı itibariyle şehir ve köyleriyle birlikte 75 bin nüfuslu Gönen ilçesinde, 70’in üzerinde oyacılık ve çeyiz dalında faaliyet gösteren ticari işletme, 500 – 600 civarlarında da toptan ve perakende seyyar oya satıcısının, aktif durumda 6.000 oya yapan bayanın, 7.000 olarak ta oya yapımını bilen ve ara sıra yapan kadının bulunduğu tahmin edilmekte olup; bu kişiler salı ve diğer günleri pazardan ve evlerden siparişle yaptırma ve satın alma yoluyla oyaları toplayıp başta; İzmir, İstanbul, Bursa, Ankara illeri olmak üzere, yurdun çeşitli bölgelerinde pazarlayarak geçimini oyacılıkla sağlamaktadırlar. Geniş çaplı bir araştırma yapıldığında aktif ve pasif düzeyde oya işiyle meşgul olan hane sayısının şehirde % 60 ‘ı geçeceği tahmin edilmektedir.
GÖNEN OYASININ FARKI
Oyanın Gönen'den sonra İzmir’in Ödemiş ilçesi, Kütahya, Mardin gibi bazı yörelerde de yapıldığı biliniyor. Diğer bölgelerden Gönen’i ayıran en ayrıcalıklı özellik ise “Gönen Oya Pazarı”nın olmasıdır. Diğer bir farkı ise; Gönen’de yapılan iğne oyacılığının Türkiye ve Dünyada bir numara olarak, sanatsal içerik ve işçilik değeri açısından kalite ve otoritesini koruduğu çeşitli kişi ve kaynaklarca da doğrulanmış olmasıdır. Oyanın makbul olanı naylon iplikle yapılanıdır. Ancak ne yazık ki Gönen oyasının tanıtımı ülke genelinde yeterince yapılamadığı için hak ettiği yere gelememiştir.
Oyacılığın geliştirilmesi, ülke ve dünya pazarlarında ve fuarlarında tanıtılması, emeklerin korunması, mağduriyetlerin önlenmesi için 2006 yılında GönOyaDer ismiyle Gönen Oyacılık, El Sanatları ve Çeyizcilik Eğitim Yardımlaşma Tanıtım ve Pazarlama Derneği ismiyle bir dernek kurulmuştur. Dernek büyük bir oya sitesinin kuruluşu ve 10.000 adet oya katalogunun basılıp yayınlanmasıyla ilk ve en büyük faaliyetini tanıtım ve reklâmla başlatmayı planlamaktadır.Gönen oyasının yurt dışına ihracatı henüz söz konusu değildir. Gönen oyası Yurt dışına sadece Türkler ve yakın komşumuz Yunanlı ve Bulgaristanlı turistler tarafından çıkarılmaktadır.
Gönen’de oya satışları kaplıcalara bağlı olarak gelişmektedir. Kaplıcalar için gelen yerli turistlerin neredeyse tamamı Gönen oyasını bilmekte ve büyük bir ilgi göstermektedir. Gelen turistlerin neredeyse dörtte ikisi geri dönerken yanlarında süs eşyası, takı, hediyelik eşya ve Gönen hatırası olarak kendisine ve yakınlarına birkaç parça Gönen Oyası alıp götürmektedir.
BAŞLICA OYA ÇEŞİTLERİ
Gönen’de yapılan oya çeşitlerinin başlıcaları; sepette gül, katlı gül, gelin yelpazesi, kanser oya, gelin tacı, selvi yaprağı, kollu karanfil, kabak çiçeği, zilli maşa, portakal oya, dut oya, horozibiği, zülem kadeh, beşli kiraz, cilveli kiraz, tül işi, kirazlı çarık, dutlu biber, hercai menekşe, sinek oya ve marul oya gibi çeşit ve modellerinden oluşmaktadır. Oyanın tür, model ve kullanım tercihi olarak yüzlerce çeşidi bulunmaktadır.
